Gmina Jedlnia-Letnisko
Zanim powstała Jedlnia Letnisko, tereny nad Gzówką były zamieszkane od dawna. “Słownik etymologiczny miast i gmin" przy opisie Jedlnia Letnisko podaje, że w 1387 r. Władysław Jagiełło miał tu swój łowiecki folwark i w tymże roku, specjalnym przywilejem, uwolnił mieszkańców od danin, czyniąc ich łowcami królewskimi, pomocnymi przy polowaniu.
W 1865 r. na na obrzeżach Puszczy Kozienickiej, jako część letniskowa jednej z najstarszych osad myśliwsko – bartniczych, powstała miejscowość o nazwie Mokrzec. W latach 1884 - 1886 wybudowano tu linię kolejową na trasie Zagłębie - Radom – Dęblin, a przy niej stację Jedlnia. Spowodowało to intensywny rozwój osiedla.
W 1869 r. chłopi ze wsi Huta Piotrowicka (obecnie Aleksandrów) i Piotrowic (założonych w czasach średniowiecznych), otrzymali w drodze darowizny sześciomorgowe działki, położone po obu stronach drogi łączącej szosę kozienicką (trakt Radom - Kozienice) ze wsią Słupica. Tu podobno zaczęli stawiać swe pierwsze domy. Na pewno jednak nie była to część drogi stanowiąca dziś ul. Słupicka, bo najstarsi mieszkańcy tej części osady twierdzą, że przed I wojną światową teren ten nie był zabudowany i służył za pastwiska.
W pierwszych latach bieżącego stulecia, z inicjatywy dr. Żerańskiego, lekarza kolejowego z Radomia, a następnie dr. Płużańskiego, którzy poznali się na walorach uzdrowiskowych terenów wokół stacji PKP, zaczęła rozwijać się szybko Jedlnia. Przyczyniła się do tego również Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu, przeznaczając część terenów zalesionych na działki budowlane. Pierwsi osadnicy, przeważnie kolejarze z Radomia, poczęli budować domy mieszkalne w okolicy stacji.
W 1905 r. wybudowano kaplicę murowaną o wym.: 6,5 x 12,5 m, a 28.04.1921 r. erygowano parafię. Proboszczem został ks. Władysław Korpikiewicz. W 1927 r. do kaplicy dobudowano część drewnianą kościoła o wym.:10,5 x 15,0 m w stylu zakopiańskim. Stylowy zakopiański kościół jest prawdziwą perełką Jedlni - został on zakwalifikowany do zabytków klasy “O".
W 1917 r. miejscowość otrzymała nazwę Jedlnia Letnisko. Do powstania pierwszego członu nazwy przyczynił się rejent Marcin Kaliszczak. Drugi człon - Letnisko, dodał Ludwik Żerański. Od tego czasy zaczęły powstawać przepiękne drewniane wille, zwiększała się ilość stałych mieszkańców Jedlni.
W 1920 r. została utworzona szkoła powszechna. W tym okresie czasu Jedlnię zamieszkiwało ok.500 osób. W okolicy stacji powstały dwa nieduże zakłady przemysłowe: fabryka elementów ceramicznych dla przemysłu elektrycznego oraz tartak, istniejące do dziś.
Przed wybuchem II wojny światowej ilość mieszkańców wynosiła ok. 1 tysiąca, a w roku 1940 – 2364. Jedlnia Letnisko znajdowała się wtedy w gminie Gzowice powiatu radomskiego w dystrykcie radomskim. W czasie II wojny światowej osiedle wprawdzie nie uległo znacznemu zniszczeniu, ale hitlerowcy jednak na terenie samej Jedlni zamordowali około 40 osób, a w okolicznych lasach ponad 250. Upamiętnia je pomnik ku czci ofiar terroru hitlerowskiego wybudowany w 1981 r. oraz groby na cmentarzu i w okolicznych lasach Jedlni Letnisko.
W 1960 r. Jedlnia Letnisko, osiedle w powiecie radomskim, liczyło 3036 mieszkańców, a w 1963 r. już3281 mieszkańców.
W 1976 r. na rzece Gzówce powstał sztuczny zalew o powierzchni około 40 hektarów.
W 1978 roku Jedlnia Letnisko została stolicą gminy o powierzchni 65,57 km kw.
Obecnie Jedlnia Letnisko liczy ok. 3700 stałych mieszkańców (cała gmina ponad 11 tysięcy). Liczba ta w okresie letnim zwiększa się nawet do kilkunastu tysięcy – zarówno dzięki działkowiczom, przebywającym okresowo na terenie naszej miejscowości, jak i turystom.
[Powyższe informacje pochodzą z przewodnika historyczno - krajoznawczego "Pionki i okolice" Stanisława Alfreda Traczyka i “Słownika etymologicznego miast i gmin".]
UG Jedlnia-Letnisko